Antioksidanti i slobodni radikali
Kisik ima dvostruku funkciju u organizmu; u stvari je neophodan za život ali je ujedno i izvor potencijalno štetnih veza – slobodnih radikala. Da je kisik potencijalan čovjekov neprijatelj manje je poznata, no ne i manje istinita činjenica. Naime, kisik je izvor slobodnih radikala – potencijalno štetnih, visoko reaktivnih spojeva koji u organizmu nastaju kao među produkti uobičajenih metaboličkih procesa. Slobodni radikali također mogu nastati kao rezultat nekih spoljnih uticaja: zagađenja zraka automobilskim i industrijskim izduvnim gasovima, radijacije, pretjeranog izlaganja suncu, prisustva različitih toksina u okolini ili kao rezultat čovjekovog lošeg odnosa prema organizmu: pušenja, prekomjernog unosa procesirane hrane i hrane bogate zasićenim masnoćama i stresa.
Suvremena naučna istraživanja pokazuju da je oksidantni stres jedan od glavnih uzroka različitih neizlječivih oboljenja kao što su: arteroskreloza, dijabetes, maligna oboljenja, srčani infarkt, moždani infarkt i druge teške i hronične bolesti. Sredstva za liječenje ovih bolesti su antioksidanti. Na zdravlje ćelija organizma je najbolje djelovati preventivno. Sa preventivnim djelovanjem treba započeti što ranije, jer bolest u organizmu započinje mnogo prije nego sto se može dijagnosticirati. Nakon 35. godine, kada se ćelije počinju sporije razvijati i teže braniti od slobodnih radikala, svaki čovjek bi trebao uzimati antioksidante.
Slobodni radikali su visoko reaktivni i izrazito nestabilni atomi ili grupe atoma koji nastaju u organizmu usred metaboličkih procesa, stresa ili potiču iz okoline. Oni napadaju zaštitne membrane ćelija i genetski materijal (DNA i RNA) prouzrokujući veliku štetu u ćeliji. Istraživanja pokazuju da je oksidacija djelomični krivac za mnoge ozbiljne bolesti, uključujući starenje, rak i aterosklerozu. Sama pojava slobodnih radikala u organizmu pospješena je pušenjem, zagađenjem zraka, radijacijom, herbicidima, raznim toksinima iz okoline, učestalim izlaganjem suncu, neuravnoteženošću u ishrani, procesiranom hranom i stresom. Rizik pojave bolesti povezanih sa slobodnim radikalima može se smanjiti adekvatnim unosom antioksidanta.
Antioksidanti djeluju na tri različita načina: oni mogu da snize energiju slobodnih radikala, spriječe njihovo nastajanje ili prekinu lančanu reakciju oksidacije. Naš organizam proizvodi nekoliko enzima, uključujući superoksid dismutazu (SOD), katalizu i glutation peroksidazu koji neutrališu štetno djelovanje slobodnih radikala. Ukoliko želimo da povisimo nivo enzima – antioksidanta, trebamo da unosimo njihove “građevinske jedinice”. “Građevinske jedinice” su činik, mangan i bakar za SOD, te selen za glutation peroksidazu. Uz enzime, mnogi vitamini, minerali i koenzimi imaju antioksidantno djelovanje. To su vitamini C i E, beta karoten, lutein, likopen, vitamin B3 u formi načina, vitamini B2, B6, koenzim Q10, aminokiselina cistein i bioflavonoidi. Mnogi biljni ekstrakti poput ekstrakta ginka bilobe, zelenog čaja ili koštica grožđa također mogu da osiguraju snažnu antioksidativnu zaštitu.
