Dolaskom toplog i sunčanog vremena velik broj ljudi počinje intenzivno razmišljati o svojoj koži i počinje primećivati različite pigmentne promene koje im tokom zime nisu smetale. Javljaju se u dermatološke ordinacije sa željom i molbom da ih što pre uklone, po mogućnosti što bezbolnije i bez ožiljaka.
Zbog toga želimo istaći da letni period, kada je jaka insolacija, nije pogodan za uklanjanje pigmentnih promena kao ni ostalih znakova solarne degeneracije kože, već upravo obrnuto. Leti trebamo razmišljati kako što bolje kožu zaštiti od ultraljubičastog zračenja i na taj način sprečiti nove promene, a zimski period treba iskoristiti za uklanjanje nepoželjnih znakova starenja kože.
Starenje kože uključuje dva osnovna procesa: unutrašnje ili intrinzično starenje kože, koje je univerzalna, neizbežna pojava što nastaje s vremenom; te ekstrinzično starenje (photoaging ili solarna degeneracija kože), koje obuhvata promene koje nastaju zbog ponavljanog, dugotrajnog izlaganja ultraljubičastim zracima (sunčevim ili umetnim u solarijima).
Koža ima sposobnost samozaštite od negativnih uticaja UV-zračenja koji se odvijaju pomoću vlastitih zaštitnih mehanizama. To su:
- Pigmentacija
- Mehanizam obnove DNK-a
- Tvorba različitih telesnih tvari, tj. vlastitih zaštitnih filtera
- Aktivacija vlastitih telesnih antioksidansa
Za stvaranje pigmentacije u svrhu stvaranja vlastite fotozaštite potrebno je, pri malim dozama UV-zračenja, vremensko razdoblje od 2 do 4 nedelje.
U slučaju da koža ostane predugo izložena suncu, vlastita fotozaštita je koži nedovoljna i mehanizmi za obnovu DNK-a postaju preopterećeni. Usled prevelikih oštećenja izazvanih zračenjem stanice odumiru ili se “kvare” te prosleđuju krive genetičke informacije. Na taj način usled delovanja sunca, odnosno ultraljubičastog zračenja nastaju hronična oštećenja kože: suvoća i naboranost kože, gubitak elastičnosti, promene pigmentacije (sunčane pege, lentigines, hipopigmentacije), solarna elastoza, teleangiektazije, solarna purpura, hiperplazija lojnica, prekanceroze, a moguće su i maligne tumorske tvorbe – bazocelularni i planocelularni karcinom te melanom.
Melaninske pigmentacije (promene pigmentacije)
Ovde ubrajamo sunčane pege, solarni lentigo i melasmu.
Ephelides (sunčane pege)
Ephelides ili sunčane pege kozmetička su anomalija kože koja se klinički lako prepoznaje. Javljaju se u obliku sitnih, pigmentnih mrlja smećkaste boje najčešće smeštenih na koži središnjih delova lica (nosu, obrazima). Mogu se javiti i na ostalim fotoeksponiranim predelima kože, poput ramena, gornjeg dela leđa, na vratu, sternalno i na rukama. Kod nekih ljudi prekrivaju gotovo celu kožu tela. Njihov broj i intenzitet proporcionalan je izloženosti suncu. U pravilu se pojavljuju u detinjstvu, a postaju naglašenije tokom leta.
Pege blede tokom godišnjih doba s manjom insolacijom. Kod starijih bolesnika dolazi do regresije i povlačenja pega. Histološki se opaža povećani broj melaninskih granula u stanicama temeljnog sloja epidermisa. Budući da se radi o potpuno dobroćudnim promenama terapija nije potrebna. Iz kozmetskih razloga mogu se pokušati tretmani izbeljivanja, krioterapija, površinski hemijski piling te laserski tretmani, ali niti jedna od navedenih metoda ne dovodi do zadovoljavajućih terapijskih rezultata. Savetuje se fotozaštita i izbegavanje izlaganju prirodnim i umetnim izvorima UV-zračenja.
Solarni lentigo
U današnje vrijeme najviše se primjenjuje laserska hirurgija jer pokazuje najbolje terapijske rezultate zbog mogućnosti selektivnog uništavanja pigmenta bez ozleđivanja okolnog tkiva.
Solarni lentigo pripada u najčešće pigmentne lezije na koži koja je zahvaćena fotostarenjem. Reč je o pojavi hiperpigmentacija velikih nekoliko milimetara u promeru, smećkaste boje, smeštenih u razini kože, koje se pojavljuju na fotoeksponiranim područjima kože poput lica, dorzuma šaka, te na ekstenzornim stranama podlaktica. Obično se javljaju nakon 40. godine života, a starenjem se njihov broj povećava. Za ove promene je karakteristično da ne blede tokom godišnjih doba s manje sunčeve svetlosti. Histološki se nalazi povećani broj melanocita u temeljnom sloju epidermisa.
Budući da se ove promene direktno povezuju sa starošću i dugotrajnim izlaganjem suncu, postoje brojni sinonimi koji to i označavaju te se ove promene nazivaju i suncem indukovane pege, senilni lentigo ili age spots.
Postoje brojne metode uklanjanja solarnog lentiga. Primenjuje se krioterapija, različita sredstva za depigmentaciju, hemijski piling sa trikloroctenom kiselinom te dermoabrazija. Ipak, u današnje vreme najviše se primenjuje laserska hirurgija jer pokazuje najbolje terapijske rezultate zbog mogućnosti selektivnog uništavanja pigmenta bez ozleđivanja okolnog tkiva.
Melasma
Melasma ili chloasma je pojava multiplih pigmentiranih plošnih mrlja na licu. Etiološki se razlikuje:
trudnička melasma, koja se javlja kod oko 70% trudnica; nakon poroda promene se mogu spontano povući, ali i perzistirati
hormonalna melasma uzrokovana je pojačanim uticajem estrogena; javlja se kod žena koje uzimaju oralnu hormonalnu kontracepciju, te kod tumora jajnika
hormonalna melasma uzrokovana je pojačanim uticajem estrogena; javlja se kod žena koje uzimaju oralnu hormonalnu kontracepciju, te kod tumora jajnika
Melasma se može javiti i kod hroničnog hepatitisa te kod drugih teških bolesnika (koji boluju od tuberkuloze i malignih bolesti). Mogu je izazvati i drugi lekovi, npr. difenilhidantoini. Određeni broj slučajeva je idiopatski, što znači da pojavu hiperpigmentacije ne povezujemo niti s hormonalnim promenama niti s uzimanjem drugih lekova. Prema nekim autorima, idiopatska melazma ipak se može dovesti u korelaciju s blagom, klinički beznačajnom disfunkcijom jajnika.
Klinička slika melazme je tipična: na koži lica, na obrazima, čelu, nosu i u perioralnoj regiji, najčešće simetrično, nalaze se mrlje svetlo- do tamnosmeđe boje, okruglastog ili ovalnog oblika.
Trudnička melazma može i spontano nestati nekoliko meseci nakon poroda, a nepredvidivo je hoće li se pojaviti u sledećim trudnoćama. I melazma uzrokovana kontraceptivima može spontano nestati nakon prekida uzimanja hormona, a najlošiju prognozu u smislu spontanog povlačenja ima idiopatska melazma.
U lečenju melasme pokušava se primena različitih sredstava za izbeljivanje, hemijski pilinzi i laserski tretmani, te kombinacija navedenih postupaka. Na žalost, niti jedan od postupaka još uvek nije pokazao zadovoljavajuće terapijske rezultate. Prilikom terapije melasme treba biti vrlo oprezan, te je potrebno unapred upozoriti pacijente da su nakon terapije moguće i neželjene popratne pojave u vidu još jačih hiperpigmentacija, kao i česti recidivi. U lečenju svih hiperpigmentacija, pa tako i melazme, najvažniju ulogu ima prevencija – zaštita od delovanja UV-zraka.
Izvor:kucnilekar
